En iyisini yapacağım derken hiç ama hiçbir şey yapamadığınız oluyor mu? Bu pek çoğumuza çok da uzak gelmeyen bir durum sanırım. En iyi kursu bulacağım derken bir türlü dans eğitimine başlayamayanlar, tüm ekipmanı olmadan resim yapamayanlar, dikiş dikmeye elbiseden başlayanlar, eğitici kitabı bitirmediği için bahçe düzenleme işine bir türlü girişemeyenler… Hepimiz buradayız değil mi?
Yeni bir hobiye adım atmanın ya da bir girişimi başlatamamanın önündeki en büyük engel Mükemmeliyetçi yönümüz.
Diğer taraftan bu en zorlayıcı özelliğimiz bize bahşedilen bir hediyedir de aslında. Bu huyumuz kendimizin en iyi versiyonunu gerçekleştirmek için bir tetikleyici, yüksek kalitede bir iş çıkarmak için bir motivasyon kaynağı da olur çoğu zaman. Birçok insan diğerleri tarafından takdir edilen başarılarını bu özelliğine borçlu olduğunu da çok iyi bilir.
Harvard Business Review’da yaynlanan bir çalışma mükemmeliyetçlikle ilgili çok temel konulara açıklık getiriyor.
Bu konuda uzmanlar ne diyor?
Bu konunun psikolojideki karşılığını hiç düşündünüz mü? Uzmanlar, bu eğilimin temelinde korku ve güvensizliğin yattığını söylüyor. Mükemmelliyetçilerin bir çoğu bu özelliklerinden vazgeçerse duruşlarından bir ödün vereceğine inanıyor. Bu sebeple kendilerini toplum içinde var eden bu özelliklerine sıkı sıkıya tutunuyorlar.
Bu sarmaldan çıkmanın yolu ise daha az başarılı olduğunuza inandığınız bir sonucu hedeflemektense üzerinizdeki baskıyı azaltıp gücünüzü doğru alana yönlendirmenizden geçiyor. Yani bir hedefe varacaksanız yapacaklarınızı ‘biraz daha az mükemmel’ yapmakta ve enerjinizi doğru zamanda doğru yerde kullanmakta emin olun hiçbir sakınca yok.
Peki bu özelliğinizin sizi yavaşlatmasına izin vermeden olumlu taraflarından nasıl yararlanabilirsiniz? Bu yönünüzü kontollü şekilde kendi lehinize kullanmanız mümkün mü?
İşte her mükemmeliyetçinin hayatını kolaylaştıracak öneriler:
Büyük resmi görün
Mükemmel olmak kolay değildir. Çalışkanlık çok çaba gerektirdiği gibi ayrıntılarda boğulmadan bir sonuca varmak da oldukça zaman alır. Elbette daha azına razı olacak değilsiniz ama analitik düşünme modelini es geçmeden ‘zaman-maliyet’ hesabı yaparak ilerlemenizde yarar var.
Bu süreçte kendinize sürekli yöneltmeniz gereken soru ‘zamanımı akıllıca kullanıyor muyum’ olmalı. Eğer detaylarla uğraşırken çok zaman harcıyor, harcadığınız bu zaman işinize anlamlı bir katma değer sağlamıyorsa odağınızı hemen daha önemli olan kısma kaydırın. Hedef sonuca varmaktır, detaylar sadece ulaşmak istediğiniz sonucu destekleyen öğelerdir.
Standartlarınızı belirleyin
Daha önce yapmadığınız bir çalışmanın taslağını belirlerken konuyu bir meslektaşınıza veya uzmanlara danışın. Ön çalışmanızla ilgili zaten yeterince iyi olduğunu düşünüyor ve bazı kısımlara gereğinden fazla efor vermemenizi öneriyorsa ona kulak verin. Bu hamle, yapacağınız çalışmaya ayıracağınız zamanı büyük ölçüde, hatta yarı yarıya düşürebilir. Bu konuda yardım istemek size çok kolay gelmezse bunun sizin için yeni bir deneyim olduğunu ve geri bildirimin gelişiminize yardımcı olacağını unutmayın. Ayrıca bu durumu gözünüzde çok büyütmeyin, söyleyecekleriniz çalışmaya damga vurmak zorunda değil, sadece sürece olumlu bir katkı sağlayın yeter.
Kendiniz için bir ‘yapılacaklar listesi’ oluşturun
Mükemmeliyetçilik arayışı kimine göre dipsiz bir kuyuya benzer. Ne kadar hedefe yaklaşırsanız bir o kadar uzaklaştığınızı hissedersiniz zaman zaman… Bir diğer taraftan ulaşmak istediğiniz hedef her zaman sizin için tatmin edici bir sonla neticelenmeyedebilir. Dolayısıyla tanımsız bir mükemmelik arayışı yerine bir kontrol listesi belirleyip, bu maddeleri ne kadar sağladığını yanına bir tik atarak izlemeniz, sonuca varmakta kolaylaştırıcı etken oluşturabilir. Örneğin hazırlayacağınız bir raporda sayfalarca veri içinde kaybolmak yerine, çalışma için gerekli olan konuları kendiniz için maddeler halinde belirleyebilirsiniz. Dolayısıyla sizi odağınızdan kaydıracak bilgileri eleyerek sonuca hızla ulaşmanız mümkün olur. Listenizdeki maddeleri ‘yapıldı’ olarak işaretlediğiniz an iş sonuçlanmış demektir.
Perspektif edinin
Mükemmeliyetçilik eğiliminiz hakkında biriyle konuşmak faydalı olabilir. Bu kişi size fayda sağlamak isteyen bir eş, bir arkadaş, bir mentör veya bir patron olabilir. Güvenilir olduğuna emin olduğunuz bu kişiye karşı dürüst ve açık olun. Gereğinden fazla dikkat verdiğiniz bir konuda sizi uyarması için ona yetki verebilirsiniz. Daha iyisini yapmaya istekli olduğunzu, savunmaya geçseniz bile söyleyecekleri üzerinde düşüneceğinizi söyleyin. En önemlisi bu taahhüdü yerine getirdiğinizden emin olun.
Gelişiminizi izleyin
Mükemmeliyetçi eğiliminizi denetlerken ilerlemeniz takip edeceğiniz haftalık bir analiz yapın. Örneğin kendinize o haftaya ilişkin şu soruları sorun: Bu hafta hata yapmama korkusuyla kaçırdığım bir şey oldu mu? Mükemmeliyeçilik özelliğimin buna hiç değmeyeceği durumlar yaşadım mı? Bu hafta kararsız hissetmeme rağmen harekete geçmeyi tercih ettiğim durumlar oldu mu? Amacınız bu iç gözlem yoluyla mükemmeliyetçiliğinizin nerede olumlu bir etkiye sahip olduğunu ve nerede sizi zorladığını görmek olacak.
Mükemmel mobilyanın izini sürenler için İtalyan mıobilya stüdyosu Pedrali’nin fütüristik çalışma alanlarına
Tekrar döngüsünden kurtulun
Bir çok Mükemmeliyetçi sonuca varmadan önce saptadığı bir düşünce veya takıldığı konu üzerinde tekrar tekrar durma eğiliminde. Bu aslında tam olarak ‘kaygı’ ile ilgili. Sağlıksız ve verimsiz bir düşünmeyi, aynı konu etrafında sürekli dönüp dolaşmayı, derin düşünce ile karıştırmamak gerekir. Bir konu etrafında oylanmak yerine bu döngüyü kırmanın yollarını arayın.
- Tekrar döngüsünü kırmanın yolları ise öncelikli olarak burada fazlasıya takılı kaldığınızı ve haddinden fazla düşündüğünüzü fark etmekten geçiyor. Bu noktada sizi neyi tetiklediğini bulmaya çalışın. Bu izleri takip edin, sizi devam etmekten alıkoyan faktörlerden uzak durabileceğiniz ve bunları kontrol edebileceğiniz yolları düşünün.
- Geçmiş bir deneyim sizi yine tekrar döngüsünde tutuyor olabilir. Eğer geçmişte yaşadığını olumuz bir deneyim sizi o konu üzerinde daha hassas olmanızı sağlıyorsa bunu tam olarak okuyamayabilirsiniz. İster istemez kötü senaryoya odaklanıyor olabilir ve gereğinden şişiriyor olabilirsiniz. Aksiyon almadan önce kendinze zaman verin ve bu perspektiften bakmaya çalışın.
- Dikkatinizi dağıtmaya çalışmak sizi içine girdiğiniz kısır döngüden çıkarmaya yardımcı olacaktır. Bu gibi durumlarda kısa süreli de olsa o çalışmanın daha az kaygı hissettiren, çok da fazla zihin yormayan sıradan ve pratik kısmına odaklanın.
- Olumlu düşünün. Tekrar düşmek genel olarak o görevden kaçınmaya yol açar. Bu gibi bir durumda geçmişte üstesinden geldiğiniz eski bir deneyiminizi kendinize hatırlatın. Geriye dönük deneyimlerinize şöyle bir baktığınızda yüzde yüz başarılı olmamanıza rağmen, o durumdan nasıl da alnınızın akıyla çıktığınızı hatırlayacaksınız. Yani geçmiş deneyimleriniz yeni deneyimlerinizi yaratma sürecinde size olumlu bir bakış açısı kazandırmaya yardımcı olacak.
